Axularren bizkaiera

Ezagun denez, Añibarrok bihurtu zuen bizkaierara Axularren Gero ia osorik. Hala ere, urdazubitarraren testuan ere, gaur egun ia mendebaldean baino ez dabiltzan formak eta moldeak ageri zaizkigu.

Askotan amorratu egin naiz, entzunda halako hitz edo esamolde bizkaierazkoa dela eta hobe dela zokoratzea. Hona hemen adibide batzuk, horientzat ikaskizun:

• Zeren begira zaude? // Zerbaiten zain egon.
  

• [...] eta gero orai, arratseon, atrapatu zareneon [...] // Artikulu hurbilkaria: hileon, asteon...
  

• Biluz da: orthuz da: eztu aldatzeko athorrarik, eta ez etzateko oherik: eztaki othuruntza on baten berririk. // Ortozik.

• Eta zertako ibili behar zara seiñalatzeketan, eta bertzeri kargu emanketan? // Oñati aldeko erabilera: pentsaketan...
  

• [...] eta ifernuko bidean bere burua ibentzen du. // Ibeniren erabilera: ipini.
  

• [...] faltari bai, baiña faltaren iabeari herrarik eta aiherkunderik eduki gabe. // Edukiren erabilera
  

• Nola gizonak emazteari diadukon amorioa, bere egitez baita, natural, amorio hura aphur bat hotztuagatik ere, berehala naturalezak berak berotzen du, iraungiagatik, pitzten du. // Eduki (nor-nori-nork): daukotson
  

• Baiña miretsteko da, nola orai zuk dakizularik, eta esperientzia duzularik, neurri batetara helduz gero, arnoak iragaiten zaituen, gaitz egiten deratzun, etzaren guztiarekin ere zenzatzen, eta ez berriz halakatzetik begiratzen. eta bere baithan haserreturik, galdegin zuen: Quis hic mulierem olet? // Mogel: ardaoak igarota eta gatx eginda.
  

• Eta hala egun batez bere konpaiñiako bati usaiña aditurik [...] // Usaina asmatu, aditu, barruntatu.
  

• Baiña zuk, Iainkoa miserikordios dela diozunorrek, aditu behar ditutzu aphur bat iustiziaren tornuak eta kolpeak ere, hek aditurik, fidantzia erhoak utz ditzatzun amoreakgatik. // Aditu=ulertu.
  

• Hain da gauza hatsa, likitsa, higuiña eta nardagarria, or baten bere okha eginaren eta ahotik egotziaren berriz iretsten ikhustea, non baldin Spiritu Sainduak berak usatu ezpalu konparazino hunez, ezpainintzen ni aiphatzera ere ausartuko. // Hatsa=kiratsa.